Türkiye’nin ilk Kadın Hakimi: Fatma Beyhan Hanım (Nil Tipi)

Türkiye’de kadın hakları ve yargı tarihi konusunda iz bırakmış, ancak yeterince araştırılmamış kişilerden biri Fatma Beyhan Hanım (Nil Tipi) dir. Ülkemizin ilk kadın hakimi hakkında derlediğim bilgiler aşağıdadır:

“Erkekler için tehlike çoğalıyor!.”

Beyhan Hanım’ın avukatlık yapmak üzere İstanbul Barosu’na müracaat edeceğine dair;

“Erkekler için tehlike çoğalıyor.

Dört hanım daha avukatlık yapmak için İstanbul Barosu’na müracaat etmek üzeredir”

Başlıklı, Fatma Beyhan Hanım’ın fotoğrafı ile yayımlanmış Arap harfli Türkçe haber.

Cumhuriyet gazetesi,
22 Eylül 1928, sayfa: 1

---

İlk Kadın Hakim
Beyhan Hanım dün ilk defa mahkemeye çıktı
İlk kadın hakimimiz dün bir çok davaların rüyetinde hazır bulundu

İlk kadın hakim Beyhan Hanım dünden itibaren birinci ticaret mahkemesindeki vazifesine başlamıştır.

Beyhan Hanım ilk kadın avukatlarımızdandır. Şimdiye kadar bir çok mahkemelerde mühim davalar kabul etmiştir. Beyhan Hanım bir müddet evvel hakimlik için vekalete müracaat etmişti. Bu müravaat kabul edilmiş, Birinci Ticaret Mahkemesi aza mülazımlığına tayin edilmiştir.

Beyhan Hanım dün bir çok davaların rüyetinde aza olarak bulunmuştur.

İlk kadın hakimimiz, erkek meslektaşları gibi bu girift ticaret davalarını büyük bir dikkat ve alaka ile tetkik etmiştir.

---

Atatürk Türkiye’si,
yıl 1930…
Kadın hakimlerimiz sadece Türkiye’de değil, dünyada da bir ilk…

Beyhan Hanım

İngiliz gazeteleri hakim hanımdan takdirle bahsediyorlar.

Londra’nın en mühim akşam gazetesi olan Evenin News ile büyük pazar gazetesi Sunday Dispatch, Bahriluta ait bir imtiyaz meselesinden dolayı bir İngiliz ve bir Fransız kumpanyası arasında çıkan ihtilaf ve davaya ait istinabe celsesini idare eden İstanbul İkinci ticaret mahkemesi azasından Beyhan Hanım’ın fotoğrafını dercetmiş (yayımlamış) ve bu Türk kadın hakimi hakkında malumat neşretmişlerdir. Her iki gazete mühim bir tahkikat komisyonuna genç bir Türk kızı olan bir hakimin riyaset etmesini Avrupa’da dahi emsali az görülen bir hadise olduğundan şayanı dikkat görüyor ve Türk inkılabının bu neticesine nazarı dikkati celbediyorlar.

Cumhuriyet gazetesi,
3 Mart 1943, Sayfa: 2

Fatma Beyhan Hanım’ın Türkiye’de Kim Kimdir adlı eserdeki biyografisi:

“Beyhan Tipi (Türkiye’nin ilk Kadın Hakimi, Avukat) İstanbul’da 11 Ekim 1912 cumartesi günü dünyaya geldi. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdi ve 1930 yılı Nisan’ında Türkiye’nin ilk kadın hakimi olarak İstanbul Asliye Ticaret Mahkemesi’nde göreve başladı. Bu görevde çalışması gerek meslek çevresinde, gerekse halk tarafından hiç yadırganmadı.

Türkiye’nin İlk Kadın Hakimi’ne Türk basını olduğu kadar, yabancı basın da büyük ilgi gösterdi. Çeşitli yabancı ülkelerden tebrik ve başarı mektupları aldı. Hakimliği on bir buçuk yıl devam etti.

İki yıl da sigorta şirketlerinin hukuk müşavirliğini yaptıktan sonra, kendi yazıhanesini açarak serbest avukat olarak çalıştı. İhtisasını sigorta ve deniz hukuku üzerine teksif etti. Sosyal Sigortalardan emekli oldu. Halen danışman olarak hukuk konularında fikrine başvuruluyor.

Ömer Hüsamettin Paşa ile Behiye Hanım’ın kızı olan Tipi, Eczacı Melih Tipi ile evlidir. Kardeşi Veysi Midil, Fransa’da matematik eğitimi yaptı. Eşi ile kardeşi, “Midiltipi Zirai İlaçlar AŞ.”ni kurdular.

Meramını anlatacak kadar İngilizce, Fransızca ve Almanca bilir. Politikayı yakından takip eder, polisiye ve komedi türürnden hikaye kitapları ve filmlere bayılır. En beğendiği müzik, hafif batı müziğidir. Renklerden beyaz, lacivert ve kahverengini tercih eder. Mevsimlerden ise kışı sever. Lisede okurken koşularda ve yüksek atlamada çeşitli ödüller almıştır.”

Kaynak: Türkiye’de Kim Kimdir, Tanıtım Yayınları, İstanbul, 1977, sayfa: 239-240

---

Fatma Beyhan Hanım’ın Meydan Larousse’daki biyografisi:

“Fatma Beyhan NİL TİPİ (Fatma Beyhan Nil), İlk Türk Kadın Hâkim (İstanbul, 1912). Yanya valisi Ömer Hüsamettin Paşanın kızı. İstanbul’da Bezmiâlem Valide sultanîsini ve Dârülfünun Hukuk fakültesini bitirdi. 1930’da Türkiye’nin ilk kadın hâkimi olarak İstanbul Ticaret mahkemelerine tayin edildi; on bir yıl bu görevde kaldı. Sonra, çeşitli sigorta şirketleri hukuk müşavirliklerinde bulundu.”

Kaynak: Meydan Larousse, Büyük lûgat ve ansiklopedi, 12. cilt, Meydan Yayınevi, 1985, sayfa: 172

---

Fatma Beyhan Hanım’ın Ankara Barosu’ndaki biyografisi:

Fatma Beyhan NİL TİPİ (Sicil No: 5591)

1903(1320) yılında Midilli’de dünyaya gelen TİPİ, İstanbul Hukuk Fakültesi mezunudur. Hâkimlik görevinden önce sırasıyla,

1926 – 1927:Tadili Kavanin Komisyonları (Kanunları Değiştirme Komisyonu: Atatürk’ün o dönemde yeni hazırlanacak kanunların, çağdaş esaslara uymayan maddelerden arındırılmasını, medeni esaslara uygun kanunlar hazırlanmasını istemesi üzerine 1924 Mayısında Tadili Kavanin Komisyonları teşekkül ettirildi.)

1927–1928: İstanbul AsliyeMahkemesi1. Hukuk Kâtipliği görevlerinde bulunduktan sonra istifa edip, 1928 yılında İstanbul Barosu’na kaydolarak İstanbul Barosu’nun ilk kadın avukatı olma unvanını kazanmıştır. Daha sonra Baro levhasından kaydını sildirip;

1930-1939: İstanbul Aza Mülazımlığı, 1935 yılında aynı zamanda İstanbul 2.Ticaret Mahkemesi Aza Muavinliği, 1939 – 1941: İstanbul Ticaret Mahkemesi Azalığı yapmıştır.

29 Temmuz 1941’teistifaeden TİPİ, 28.05.1942 tarihinde Ankara Barosu’na kayıt olup serbest avukatlık yapmaya başlamıştır. 22.02.1944 tarihinde ise kaydını yeniden İstanbul Barosu’na naklettirmiştir.”

Kaynak: Ankara Barosu, Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Hakim ve Savcıları, (Hazırlayanlar: Av. Soner Alper Av. E. Hande Mutlu Av. Özlem Nur Yaprak) Hukuk Gündemi, 2012, sayfa: 15